Το Διαδίκτυο των «Σοφών»

Δύο προγραμματιστές φιλοδοξούν να ταξινομήσουν την ανθρώπινη διαδικτυακή έκφραση βάσει δεικτών «ηλιθιότητας» με τη χρήση του λογισμικού που κατασκευάζουν.
Του Παναγιώτη Αθανάσαινα από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Παρακολουθώντας διαδικτυακές συζητήσεις μέσα στα blogs και τα φόρουμ (forums) είναι εύκολα αντιληπτό ότι σε πολλές περιπτώσεις οι διαφορές των χρηστών δεν περιορίζονται στα ενδιαφέροντα και τις απόψεις τους, αλλά και στο μορφωτικό τους επίπεδο, όπως αυτό αποτυπώνεται στη γραφή, σύνταξη και γραμματική των προτάσεών τους. Ξεκινώντας από εκεί λοιπόν, ο Γκάμπριελ Ορτίζ και ο Πολ Σταρ, ενοχλημένοι - όπως οι ίδιοι δηλώνουν - για την αναρχία που επικρατεί στις δικτυακές συζητήσεις, εργάζονται για τη δημιουργία μιας υπηρεσίας, που θα «φιλτράρει» τα σχόλια και τις σκέψεις των χρηστών από γραμματική, συντακτική αλλά και νοηματική άποψη.

StupidFilter: Ο κριτικός της ελεύθερης διαδικτυακής σκέψης

Η δημιουργία ενός τέτοιου προγράμματος δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Στην ουσία πρόκειται για μια μηχανή που στην τελική της μορφή θα έχει τη δυνατότητα να αξιολογήσει ένα κείμενο-σχόλιο και να επιτρέψει ή όχι τη δημοσίευση του σε μια διαδικτυακή συζήτηση. Δεν πρόκειται για έναν απλό επεξεργαστή κειμένου που διορθώνει ορθογραφικά λάθη, περισσότερο συνιστά ένα κριτικό σύνταξης και έκφρασης της αυθόρμητης ανθρώπινης σκέψης, όπως αυτή συναντάται κατά κόρον στο Διαδίκτυο.

Το πρόγραμμα στηρίζεται σε ήδη υπάρχοντα λογισμικά που χρησιμοποιούν πολλά προγράμματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για τον εντοπισμό και την αυτόματη διαγραφή των spam από το email ενός χρήστη. Δε μιλάμε για κάποιο νέο επίτευγμα τεχνητής νοημοσύνης, αλλά μάλλον για μια τεράστια βάση δεδομένων με άπειρους κανόνες γραμματικής και συντακτικής δεοντολογίας.

Ο «δείκτης ηλιθιότητας»

Εκτός από την αρχική κατηγοριοποίηση ενός σχολίου ή άποψης ως «ηλίθιου» ή μη, το πρόγραμμα θα προχωρεί σε περαιτέρω βαθμολόγηση «ηλιθιότητας» σε μια κλίμακα από το ένα έως το πέντε, όπως αναφέρουν οι δύο φιλόδοξοι προγραμματιστές στη σχετική ιστοσελίδα ενημέρωσης του προγράμματος. Εκτός από τη γραμματική και τη σύνταξη των προτάσεων, η υπερβολική χρήση ακρωνύμιων που έχουν καθιερωθεί χρόνια τώρα στην αγγλική διαδικτυακή αργκό για να μεταφέρουν το ύφος και τη διάθεση του συνομιλητή, απούσης της προσωπικής επαφής, θα αυξάνει το δείκτη ηλιθιότητας του σχολίου.

Τα ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση και την εξάπλωση ενός τέτοιου προγράμματος είναι πολλά και δε σχετίζονται μόνο με την προσβολή ενός ατόμου του οποίου το σχόλιο θα κριθεί «ηλίθιο», ως σκέψη, από μια μηχανή που λειτουργεί με βάσεις δεδομένων, αλλά και με τον περιορισμό και τη λογοκρισία της ελεύθερης σκέψης στο Ίντερνετ. Εξάλλου, πολλές από τις αυστηρά επιστημονικές, και όχι μόνο, ιστοσελίδες που διαθέτουν forum, απασχολούν επιτηρητές των σχολίων, ανθρώπων δηλαδή που διαβάζουν τα σχόλια και τις απόψεις που καταθέτουν οι χρήστες προτού δημοσιευθούν. Το ίδιο εξάλλου ισχύει και στα blogs, οι ιδιοκτήτες των οποίων έχουν τα κατάλληλα εργαλεία παρακολούθησης, μέχρι και επέμβασης στα σχόλια που εμφανίζονται, εφόσον το επιθυμούν.

Από αυτή την άποψη, το ερώτημα που προκύπτει αφορά την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός τέτοιου προγράμματος. Οι ιστοσελίδες του Διαδικτύου έχουν άπειρη θεματολογία με ύφος που κυμαίνεται από το αυστηρά ακαδημαϊκό μέχρι το εσκεμμένα σατιρικό. Αν υπάρχει μία πιθανότητα για ένα πρόγραμμα όπως το StupidFilter να διαχωρίσει την ορθότητα ή όχι μιας μαθηματικής εξίσωσης, σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να ταξινομήσει μια ανθρώπινη φιλοσοφική ανάλυση στηριζόμενο σε βάσεις δεδομένων. Ακόμη πιο πέρα, πώς θα ήταν δυνατό, ένα τέτοιο πρόγραμμα, να διαχωρίσει τον χαρακτήρα ενός κειμένου, μέσα στο οποίο ένα συντακτικό ή γραμματικό λάθος αναφέρεται εσκεμμένα, στο πλαίσιο του σατιρικού του χαρακτήρα;

Οι Ορτίζ και Σταρ δεν κρύβουν τη φιλοδοξία τους για τη δημιουργία ενός «ελιτίστικου» Διαδικτύου, ακριβώς δηλαδή του αντίθετου αυτού που είναι σήμερα ο Παγκόσμιος Ιστός, ένα δίκτυο πρόσβασης στη γνώση και ελευθερίας απόψεων για όλους. Δυστυχώς η ευτυχώς, η εποχή του «Ίντερνετ για λίγους» από άποψη πρόσβασης υπήρξε λόγω ανεπαρκών τηλεπικοινωνιακών υποδομών και έληξε με την αναβάθμιση τους και την επακόλουθη εμπορική διάθεση πακέτων πρόσβασης στο Διαδίκτυο.

Στην Ελλάδα, κάνοντας ένα πέρασμα από τα blogs και τα φόρουμ του ελληνικού Διαδικτύου, ήδη διαπιστώνεται σε πολλά από αυτά η τάση που τείνει να επικρατήσει για τη διατήρηση ενός ελαχίστου επιπέδου «πολιτισμένης διαδικτυακής» επικοινωνίας. Ταυτόχρονα, η χρήση των greeklish, η γραφή δηλαδή ελληνικών λέξεων με λατινικούς χαρακτήρες που εφαρμόστηκε κατά κόρον για πολλά χρόνια εξαιτίας της αδυναμίας κάποιων εκδόσεων browser να αναγνωρίσουν ελληνικές γραμματοσειρές, θεωρείται πλέον αδόκιμη σε πολλά forum. Κανένα πρόγραμμα δεν επέβαλε τον περιορισμό των greeklish, οι ίδιοι οι χρήστες, ανεξαρτήτως ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου έκριναν ότι σε μια ελληνική ιστοσελίδα, η ενδεδειγμένη γραφή είναι η ελληνική.

Το Διαδίκτυο σήμερα, σε παγκόσμια κλίμακα, έχει πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσει. Είναι το μέσο που έχει κατηγορηθεί περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ότι υποθάλπει αποκλίνουσες και ακραίες συμπεριφορές, αποξένωση, προσφέρει γόνιμο εδάφους για εξαπάτηση, άσκηση ψυχολογικής και σωματικής βίας, και προβολή περιεχομένου που καλλιεργεί αντικοινωνικά - στην καλύτερη περίπτωση - και ανθρωποφάγα - στη χειρότερη - πρότυπα. Όσο κι αν αυτές οι κατηγορίες περιέχουν, σε μερικές περιπτώσεις, δόσεις υπερβολής, που δικαιολογείται ίσως εν μέρει από τη μη εξοικείωση με το νέο μέσο, το Ίντερνετ σήμερα έχει τόσα ζητήματα να αντιμετωπίσει, που η ωμή διαφοροποίηση των χρηστών με κριτήρια γραμματικής και συντακτικού δεν έχει τίποτα να προσφέρει στις προσπάθειες αναβάθμισης του. Εξάλλου, η λογοκρισία και η περιορισμένη πρόσβαση που επιβάλλεται σε πολλές χώρες του κόσμου, κυρίως στην Κίνα, αποτελεί ήδη κύριο περιοριστικό παράγοντα της εξάπλωσης του. Το τελευταίο που χρειάζεται είναι η λογοκρισία του από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της ανάπτυξης του.